Temat listu żelaznego doczekał się wielu opracowań, nierzadko wskazujących na to, że jest to obszar dotykający granic nietykalności oskarżonego. Czym jest list żelazny? Kiedy może zostać wydany i jakie warunki muszą zostać spełnione, aby oskarżony mógł z niego skorzystać?
List żelazny – definicja
Listem żelaznym określa się specjalny dokument, który jest środkiem przymusu, a jednocześnie przyrzeczeniem złożonym oskarżonemu, że pozostanie na wolności do czasu wydania prawomocnego wyroku pod warunkiem przestrzegania określonych warunków. Celem wydania listu żelaznego jest wymuszanie określonych zachowań od osoby oskarżonej pod groźbą tymczasowego aresztowania. Właściwie list żelazny jest specyficznym środkiem zapobiegawczym, który zastępuje aresztowanie, pozwalając pozostać osobie oskarżonej na wolności.
Kiedy wydaje się list żelazny?
Przesłanki wydania listu żelaznego reguluje art. 281 §1 Kodeks postępowania karnego. W §1 określa, że list żelazny może zostać wydany przez miejscowy sąd okręgowy, jeśli oskarżony przebywa za granicą i złoży oświadczenie, że osobiście stawi się do sądu lub do prokuratora. Musi to zrobić w wyznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy. List żelazny może być wydany na wniosek prokuratora albo przy braku jego sprzeciwu.
Miejsce: właściwy miejscowo sąd okręgowy
“Właściwy miejscowo sąd okręgowy” to zwrot zawarty w art. 281 § 1 k.p.k.. Wiąże się z pojęciem, jakim jest właściwość miejscowa sądu, ustalana po określeniu rzeczowej właściwości sądu. Określenie to precyzuje, który sąd będzie rozpatrywał pozew. Miejscowa właściwość sądu zwykle jest ustalana uwzględniając miejsce zamieszkania pozwanego. Zgodnie z art. 31 § 1 k.p.k. mogą to być też sądy okręgowe:
- w miejscu popełnienia czyny zabronionego
- w miejscu, gdzie wszczęto postępowanie przygotowawcze
- w sądzie, w którego okręgu wykryto przestępstwo
- w sądzie, w którym ujęto oskarżonego
- w okręgu, gdzie oskarżony przebywał czasowo lub na stałe przed popełnieniem przestępstwa
List żelazny a obowiązki oskarżonego
Fundamentalnym obowiązkiem oskarżonego, któremu wydano list żelazny jest odpowiadanie z wolnej stopy. Co to oznacza w postępowaniu karnym? Przede wszystkim zeznawanie i udzielanie informacji jak osoba oskarżona, ale pozostając na wolności, co regulują przepisy art. 282. § 1 i § 2 i § 3. Dzięki tym zapisom osobie oskarżonej zostają zagwarantowane dodatkowe prawa, w tym zachowanie wolności fizycznej – możliwość przebywania na wolności, a nie w areszcie. Jednocześnie obowiązkiem oskarżonego jest:
- stawienie się przed sądem w wyznaczonym terminie,
- brak opuszczania miejsca pobytu bez pozwolenia,
- nie nakłanianie do fałszywych zeznań i nie utrudnianie śledztwa.
Słowo klucz: wolność?
Omawiając list żelazny nie można wspomnieć, że jak wskazuje, cytując za innymi, Dariusz Drajewicz w pracy “Gwarancje listu żelaznego”: “Wolność człowieka ma różne aspekty. Niewątpliwym jej elementem jest wolność osobista. Wolność tę można określić jako możliwość (niezależność, swobodę) podejmowania przez oskarżonego decyzji zgodnie z własną wolą”. Niewątpliwie możliwość pozostania na wolności do czasu prawomocnego ukończenia postępowania umożliwia realizację tego prawa, bowiem zgodnie z art. 281 § 4. k.p.k. wydając list żelazny, sąd uchyla tymczasowe aresztowanie.
Warunki wydawania listu
Skorzystanie z listu żelaznego jest możliwe na dwa sposoby. Pierwszym jest wniosek o wydanie listu żelaznego z oświadczeniem o stawiennictwie na wezwanie, który można złożyć za pośrednictwem naszego adwokata ze Szczecina lub korespondencyjnie. Koniecznym do spełnienia warunkiem jest przebywanie za granicą i złożenie stosownego oświadczenia.
Uzyskanie listu żelaznego sprawia, że oskarżony nie może być aresztowany w postępowaniu, w którym wydano tego rodzaju dokument. Wydanie listu żelaznego przymusza do odpowiadania z wolnej stopy, ale jest też powiązane ze środkami zapobiegawczymi. Trzeba pamiętać, że niedotrzymanie warunków przywraca możliwość tymczasowego aresztowania.